ประชากร, สิ่งแวดล้อม และสุขภาพ

แนวคิดในการศึกษาความเชื่อมโยงระหว่าง ประชากร สิ่งแวดล้อม และสุขภาพที่ควรกล่าวถึงคือผลการศึกษาของมัลทัส (Malthus 1798)นั้นได้กล่าวว่าทรัพยากรและ สิ่งแวดล้อมจะเพิ่มขึ้นแบบอนุกรมเลขคณิต (1, 2, 3, 4…) ในขณะที่จำนวนประชากรโลกนั้นเพิ่มแบบอนุกรมเรขาคณิต (2, 4, 8, 16…) ผลที่ตามมาก็คือจำนวนประชากรจะมีมาก กว่าอาหารที่ผลิตได้ ซึ่งจะทำให้เกิดความอดอยากแร้นแค้น อย่างไรก็ตามแนวคิดนี้ไม่ได้กล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี่และการใช้เทคโนโลยี่ในการผลิต ซึ่งต่อมาโบเซอรับ (Boserup, 1965) ได้เน้นให้เห็นว่าการใช้เทคโนโลยี่ในการผลิตจะช่วยให้ปริมาณอาหารมีเพียงพอต่อการบริโภคสำหรับประชากรได้อย่างไม่ขาดแคลน อย่างไรก็ตามเมื่อมีการ เปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี่ มีการเพิ่มขึ้นของอุตสาหกรรม และถ้ามีการใช้ทรัพยากรอย่างไร้ขอบเขตแล้ว ก็จะส่งผลต่อการเกิดภัยพิบัติคือ น้ำท่วม ความแห้งแล้ง ทรัพยากร ธรรมชาติเสื่อมโทรม เกิดความยากจน และผู้คนเจ็บป่วย ขาดแคลนที่ดินทำกินในชนบท และปัญหามลภาวะในเมืองจะทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ในกรณีนี้ทั้ง อีริช และ โฮลเดรน (Ehrlish and Holdren, 1974) ได้เน้นว่าปัจจัยทางประชากร เช่น ขนาดประชากร อัตราการเพิ่มประชากร และความหนาแน่นประชากรต่อพื้นที่มีปฏิสัมพันธ์กับปัจจัยอื่น ๆ เช่น ระดับการบริโภค และเทคโนโลยี่ และส่งผลกระทบต่อ สิ่งแวดล้อม โดยสรุปเป็นโมเดลได้ว่า I = P A T ซึ่งอธิบายว่าผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม (I) เป็นผลของขนาดประชากร (P) คูณด้วยระดับการบริโภค (A ) และคูณด้วยระดับของเทคโนโลยี่ (T) ต่อมาบิลส์บอร์โรว์ (Billsborrow, 1992) ได้กล่าวเพิ่มเติมว่าปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจสังคม วัฒนธรรม ทำหน้า ที่เป็นปัจจัยตัวกลาง (Intermediate factors) เชื่อมโยงระหว่างปัจจัยทางประชากรและสิ่งแวดล้อม โดยที่ปัจจัยทางประชากรอาจไม่ส่งผลกระทบต่อความเสื่อมโทรมของสภาพ แวดล้อมโดยตรง

ส่วนในการศึกษาในประเทศไทยในบริบทของความเชื่อมโยงระหว่างประชากร สิ่งแวดล้อม และสุขภาพนั้นยังมีอยู่น้อยมาก การศึกษาทางประชากรและสิ่งแวดล้อมส่วนใหญ่ เน้นความขัดแย้งระหว่างเจ้าหน้าที่รัฐกับประชาชนในการใช้ทรัพยากรและการครอบครองที่ดิน การแก้ปัญหาความขัดแย้ง แต่ไม่ได้มีการเชื่อมโยงของปัจจัยทางประชากร และ ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนอย่างแท้จริง อย่างไรก็ตามก็ได้มีการศึกษาของทีดีอาร์ไอ(2532) พบว่าความเสื่อมโทรมของทรัพยากรป่าไม้ในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยในช่วงระหว่าง ปี พ.ศ. 2503 – 2531 มาจากปัจจัยคือความหนาแน่นทางประชากรต่อพื้นที่ และการเพิ่มประชากร เป็นปัจจัยหลัก (Principal factors) ที่ทำให้ป่าเสื่อมโทรมในช่วงเวลาดังกล่าวซึ่งถือได้ว่าเป็นงานวิจัยที่ได้การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางประชากรกับปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมแต่ก็ไม่ได้วิเคราะห์ความ หนาแน่นประชากรและการเพิ่มประชากรจำนวนมากเท่าใดที่ส่งผลกระทบต่อความเสื่อมโทรมของทรัพยากรป่าไม้อย่างมีนัยสำคัญ ต่อมาการศึกษาของเจิมศักดิ์ ปิ่นทองและคณะ (2534) และ การศึกษาของ อานันท์ กาญจนพันธุ์และคณะ (2535) ก็พบว่าความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและการขายตัวทางการตลาดเป็นเงื่อนไขสำคัญในการผลักดันให้เกิด การย้ายถิ่นเข้าไปตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ป่า การปลูกพืชเชิงเศรษฐกิจที่เป็นสินค้าส่งออกส่งผลทำให้เกิดมีการขยายพื้นที่เพาะปลูกและมีการใช้ปุ๋ย ยาฆ่าแมลง ยากำจัดศัตรูพืชอย่างเข้มข้น เพื่อเพิ่มผลผลิต ซึ่งได้ส่งผลกระทบต่อความเสื่อมโทรมของดินและสภาพแวดล้อมอย่างมีนัยสำคัญ