ระยะเวลาดำเนินงาน: มีนาคม – ธันวาคม 2562
สถานะ: กำลังดำเนินการ
หัวหน้าโครงการ: ปราโมทย์ ประสาทกุล
วัตถุประสงค์:
- เพื่อนำเสนอข้อมูลสนับสนุนที่สามารถอ้างอิงในการตัดสินใจของผู้บริหารในการวางแผนและกำหนดนโยบายด้านผู้สูงอายุของภาครัฐ
- เพื่อนำเสนอข้อเสนอแนะในเชิงนโยบายให้กับหน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับภารกิจด้านผู้สูงอายุ ตามพระราชบัญญัติ พ.ศ. 2546 ใช้สำหรับตัดสินใจเพื่อวางแผนและนโยบายในระยะสั้นได้
- เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมข้อมูล ความรู้ บันทึกสถานการณ์ผู้สูงอายุไทยสำคัญๆ สะสมไว้อย่างเป็นระบบสะท้อนพัฒนาการงานผู้สูงอายุไทย
- เพื่อเผยแพร่ความรู้ ให้กับสถาบันการศึกษา หน่วยงานภาครัฐ ส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น ภาคประชาชน ตลอดจนผู้สนใจทั่วไป นำไปใช้ประโยชน์ในการงาน การศึกษา และการดำเนินชีวิตอย่างเท่าทันสถานการณ์
ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ
- มีเอกสารสำหรับการศึกษา ค้นคว้า และอ้างอิงข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ สำหรับ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องและสถาบันต่างๆ ทั้งในและต่างประเทศ รวมทั้งผู้ที่สนใจโดยทั่วไป
- มีข้อเสนอแนะในเซิงนโยบายให้หน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับภารกิจด้าน ผู้สูงอายุ ตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 ใช้สำหรับตัดสินใจเพื่อวางแผนและกำหนดนโยบายที่เหมาะสมทั้งในระยะสั้นและระยะยาวได้
- มีแหล่งรวบรวมข้อมูล ความรู้ บันทึกเหตุการณ์ สถานการณ์สำคัญๆ พัฒนาการงาน ผู้สูงอายุไทย เผยแพร่ให้สถาบันการศึกษา หน่วยงานภาครัฐส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น ภาคประชาชน ตลอดจนผู้สนใจทั่วไป นำไปใช้ประโยชน์ในการงาน การศึกษา และการดำเนินชีวิตอย่างเท่าทันสถานการณ์
รายละเอียดโครงการ
รายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุไทย ได้รวบรวมสถิติข้อมูลสถานการณ์การสูงอายุของประชากรไทยในปัจจุบัน และแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง-ประชากรที่เกิดขึ้นในอดีตเพื่อฉายภาพสถานการณ์ผู้สูงอายุไทยที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต เป็นเล่มรายงานที่เสนอต่อคณะรัฐมนตรีเป็นประจำทุกปี โดยสถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ได้รับมอบหมายจากมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) ให้จัดทำ รายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ. 2556เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
ในแต่ละฉบับจะมีอรรถบทพิเศษ เช่น เรื่องหลักประกันรายได้ของผู้สูงอายุไทย เรื่องผู้สูงอายุกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ เรื่องการอยู่อาศัยของผู้สูงอายุไทย เรื่องสุขภาพอนามัยของผู้สูงอายุไทย เรื่องการสูงวัยอย่างมีพลัง และสำหรับรายงานประจำปี 2561 นี้ มีอรรถบทที่เน้นเรื่องการทำงานของผู้สูงอายุไทย
สถานการณ์การสูงอายุเกิดขึ้นแล้วในหลายประเทศ รายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุไทย ได้นำเสนอทั้งในเรื่อง
- ประชากรสูงอายุในโลก
- ประชากรสูงอายุในอาเซียน
- ประชากรสูงอายุในประเทศไทย
คณะทำงานยังได้รวบรวมนวัตกรรมและสิ่งประดิษฐ์ของคนไทยสำหรับผู้สูงอายุ เพื่อผู้สูงอายุและผู้ดูแลผู้สูงอายุมีความสะดวกสบายในการใช้ชีวิต และสรุปรายงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ เพื่อเป็นฐานข้อมูล องค์ความรู้ด้านผู้สูงอายุ
ที่สำคัญในแต่ละปีมีการเชิดชูผู้สูงอายุแห่งชาติ และศิลปินแห่งชาติซึ่งหลายท่านเป็นผู้สูงอายุ ที่ได้แสดงผลงานสร้างสรรค์ในศิลปะแขนงต่างๆ และเป็นแบบอย่างที่ดีของสังคมไทย
ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายเกี่ยวกับผู้สูงอายุที่ได้จากการจัดทำรายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุ มีดังนี้
สนับสนุนให้ผู้สูงอายุอยู่ในที่อยู่อาศัยที่ช่วยส่งเสริมให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี
- สนับสนุนให้ผู้สูงอายุคงอยู่ในที่อยู่อาศัยเดิม ในครอบครัว ชุมชน และสิ่งแวดล้อมที่ตนคุ้นชิน โดยปรับปรุงสถานที่ และสิ่งก่อสร้างทั้งภายในบ้านและภายนอกบ้านให้เอื้อต่อการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุ
- สนับสนุนคนในครอบครัวที่ทำหน้าที่ดูแลผู้สูงอายุ เช่น ให้ข้อมูลข่าวสารและความรู้เกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุ
- ส่งเสริมให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และเครือข่ายในชุมชนมีส่วนร่วมในการสร้างกลไกเฝ้าระวังและดูแลผู้สูงอายุ เช่น มีระบบอาสาสมัครเยี่ยมบ้าน ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุกลางวัน
- ส่งเสริมให้ อปท. และชุมชน ปรับปรุงสิ่งแวดล้อม และจัดบริการสาธารณะโดยเฉพาะการขนส่งสาธารณะที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตนอกบ้านของผู้สูงอายุ
- ยกระดับมาตรฐานของที่อยู่อาศัย ไม่ว่าจะดำเนินการโดยรัฐหรือเอกชนสำหรับผู้สูงอายุที่จำเป็นต้องไปอยู่ในที่อยู่อาศัยใหม่
สนับสนุนให้ผู้สูงอายุดำรงชีวิตอยู่อย่างมั่นคงและมีศักดิ์ศรี
- สร้างภูมิคุ้มกันให้ผู้สูงอายุในการปกป้องตนเองจากภัยรอบด้านด้วยการให้ข่าวสารความรู้ รวมทั้งพัฒนาเครื่องมือ/กลไก/เทคโนโลยีที่เหมาะสมกับการดำรงชีวิตอย่างปลอดภัยและมีศักดิ์ศรี
- ลด “วยาคติ” หรือแนวความคิดเชิงลบต่อผู้สูงอายุในหมู่ประชากรทุกเพศทุกวัย
- สนับสนุนให้กลุ่ม/ชมรมผู้สูงอายุมีบทบาทและความเข้มแข็ง
- ให้ทุกหน่วยงาน ครอบครัว และสถาบันการศึกษา มีส่วนร่วมรณรงค์ให้ประชาชนมีค่านิยมเอื้ออาทร เห็นคุณค่า และแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้สูงอายุ
ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีหลักประกันรายได้ที่มั่นคงและยั่งยืน
- ส่งเสริมให้มีการจ้างงานผู้สูงอายุ
- ส่งเสริมให้ประชาชนมีความรู้และวางแผนการออมเงินและใช้จ่ายอย่างประหยัดเพื่อเป็นเงินออมไว้ใช้จ่ายยามชราภาพ
- สนับสนุนให้กองทุนการออมแห่งชาติมีความเข้มแข็งและมีการบริหารจัดการที่ดี
- มุ่งพัฒนาระบบบำนาญให้ครอบคลุมผู้สูงอายุอย่างถ้วนหน้า รวมทั้งปรับปรุงระบบเบี้ยยังชีพให้เหมาะสมกับค่าครองชีพ/ ภาวะเงินเฟ้อที่สูงขึ้น
จัดทำแผนช่วยเหลือผู้สูงอายุเมื่อเกิดภัยพิบัติ
- ให้ อปท. ทุกระดับรวมผู้สูงอายุไว้เป็นกลุ่มเป้าหมายในแผนการป้องกัน/ รับมือภัยพิบัติ
- จัดทำ “คู่มือรับภัยพิบัติ” ที่ให้ความสำคัญกับการช่วยเหลือผู้สูงอายุเป็นพิเศษเมื่อเกิดภัยพิบัติ
- หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการรับมือภัยพิบัติจะต้องมีฐานข้อมูลเกี่ยวกับผู้สูงอายุในพื้นที่ซึ่งควรมีรายละเอียดเรื่องตำแหน่งที่อยู่ สถานะทางสุขภาพ และผู้สามารถติดต่อได้ในกรณีฉุกเฉิน ข้อมูลเหล่านี้ต้องปรับปรุงให้เป็นปัจจุบันอยู่เสมอ
- หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องมีการซักซ้อมแผนปฏิบัติการช่วยเหลือผู้สูงอายุตามกำหนดเวลาที่เหมาะสม
- ให้ข้อมูลความรู้แก่ผู้สูงอายุในการเตรียมความพร้อม การดูแลตนเองและการฟื้นฟูหากเกิดภัยพิบัติ
ด้านสุขภาพอนามัยของผู้สูงอายุไทย
- พัฒนาระบบบริการสุขภาพแบบไร้รอยต่อเพื่อเพิ่มโอกาสการเข้าถึงบริการโดยจัดรถโดยสารรับส่งผู้สูงอายุ
- เพิ่มประสิทธิผลของการดูแลผู้สูงอายุนอกสถานพยาบาล โดยเฉพาะการดูแลระยะยาวที่บ้านและชุมชน
- ส่งเสริมการใช้ยาอย่างเหมาะสมในผู้สูงอายุเพื่อลดผลข้างเคียงจากยา
- เพิ่มประสิทธิผลการส่งเสริมสุขภาพ/ป้องกันโรคโดยเฉพาะอย่างยิ่งเบาหวานความดันเลือด การหกล้ม และสุขภาพจิต
- ส่งเสริมการออกกำลังกายและกิจกรรมทางสังคมด้วยการยกระดับระบบขนส่งโดยสารการเข้าถึงพื้นที่สีเขียว ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน และระบบบริการปฐมภูมิ
- พัฒนาระบบสารสนเทศให้สามารถติดตามการเปลี่ยนแปลงได้แม่นตรงและทันสมัย
- จัดระบบบริการสาธารณสุขให้เอื้อต่อการให้บริการผู้สูงอายุที่อยู่ในชุมชน เช่น ส่งเสริมการจัดตั้งศูนย์ฟื้นฟูสุขภาพและระบบการดูแลระยะกลางในชุมชน
- ส่งเสริมให้นักศึกษาแพทย์ทุกสาขาวิชา พยาบาลและบุคลากรด้านสุขภาพอนามัยอื่นๆ ให้มีความรู้ด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ
- ส่งเสริมให้ประชาชนเริ่มสร้างและดูแลสุขภาพของตนตั้งแต่วัยเยาว์เพื่อเป็นผู้สูงอายุที่มีสุขภาพดี
- กำหนดตัวชี้วัดความก้าวหน้าของนโยบายและแผนที่ใช้ประโยชน์ได้จริงเชื่อถือได้ เป็นไปได้ที่จะรวบรวม และมีความสอดคล้องระหว่างดัชนีกับเป้าหมาย
